Podczas seminarium, które odbyło się w Dworze Artusa, trzy pracownie architektoniczne: Fort Targowski, Restudio oraz Proconcept przedstawiły trzy studia zagospodarowania półwyspu Westerplatte. Prezentacje architektów i późniejsza debata muzealników oraz historyków rozpoczęły dyskusję nad przyszłością tego ważnego dla Polaków, historycznego miejsca.

Muzeum Gdańska, do którego należy działka przy Wartowni nr 1, do opracowania wizji zagospodarowania terenu dawnej bitwy zaprosiła uznanych architektów: Dr Wojciecha Targowskiego z pracowni Fort Targowski, Macieja Jacaszeka i Rolanda Kwaśnego z Restudio oraz Marcina Kaniewskiego z Proconcept. Muzeum pozostawiło projektantom wolną rękę. Ograniczało ich jedynie rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z sierpnia 2003 r., które uznaje pole bitwy na Westerplatte za Pomnik Historii.

Światło i rytuał przejścia

Trzy odrębne wizje okazały się mieć wspólne cechy. Były nią przede wszystkim szacunek dla historycznego miejsca i niechęć do prostej rekonstrukcji dawnych obiektów. Słowami, które najczęściej padały podczas prezentacji okazały się: uczytelnienie, samoograniczanie się, symboliczność.

Kaniewski proponuje, by już od wejścia przygotować zwiedzających na to, co przeżyją za chwilę. Zwiedzanie rozpoczynalibyśmy więc od budynku ukrytego pod ziemią, którego architektura opiera się filozoficznym motywie przejścia. Tędy, w sposób symboliczny, przechodzilibyśmy do innego, nieistniejącego już świata, uzyskując niezbędną w tej podróży wiedzę.

W tej koncepcji, jako jedynej, pojawił się motyw rekonstrukcji, lecz dość przewrotnej. Wzniesione budynki - o ścianach z betonu, bez okien - otulałyby szklane ekrany z wielkoformatowymi archiwalnymi zdjęciami obiektów, które stały tu jeszcze 1 września 1939 r. Pomiędzy ścianą z betonu a szkłem pojawia się światło tworzące nastrój miejsca. Taki zabieg stosuje też Kaniewski przy rekonstrukcji dawnego muru. Tak chciałby też - światłem - oznaczać zarysy niestniejących obiektów, główny układu komunikacyjny linii kolejowych.

Surowa historia i samoograniczenie

Dla Wojciecha Targowskiego punktem wyjścia do pracy okazało się określenie ról, jakie Westerplatte ma spełniać w strukturze miasta: ma to być teren rekreacyjny - odwiedza je wielu turystów i gdańszczan, miejsce ekspozycji muzealnej i miejsce pamięci, bo tu organizuje się ważne uroczystości patriotyczne.Projektując kładł nacisk na podkreślenie autentyzmu miejsca, budowaniu jego nastroju i uczytelnienie historycznego układu - szczególnie trudny w realizacji punkt, ponieważ ekspansja portu od południa, a jednostki wojskowej od północy w znacznej części pochłonęły już historyczny teren bitwy.  

Zawężone pole tego obszaru proponuje więc otoczyć murem z refleksyjnych paneli, w którym odbijająca się zieleń tworzyć będzie iluzję większej przestrzeni. W podobny sposób chce wyeksponować Wartownię nr 1, która też nie stoi na swoim oryginalnym miejscu (została przesunięta w latach 60.) i teren Wartowni nr 3. To miejsce mogłoby służyć okresowym instalacjom artystycznym. Projekt nie przewiduje żadnej budowy, raczej kilka wyburzeń.

"Nie" dla architektury ikonicznej

Projektowi Restudio towarzyszy umiar i samoograniczenie.

- Mając świadomość kontekstu nie próbowaliśmy epatować rozwiązaniami, tworzyć architektury ikonicznej - tłumaczył. - Bardzo mocno skupiliśmy się na tym, żeby architektura nie konkurowała z otoczeniem.

Jacaszek i Kwaśny stosują przy tym współczesne interpretacje tradycyjnych materiałów, takich jak np. cegła czy beton. Z betonu chcą odtworzyć fragment istniejącego tam dawniej muru, idący od Zatoki Gdańskiej po kanał portowy, planują też upamiętnić żołnierzy Westerplatte 220 obeliskami - tylu bowiem służyło tu 1 września 1939 r.

Koncepcje architektów omawiali też zaproszeni goście: muzealnik Jerzy Halbersztadt - były dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich, architekci Jerzy Szczepanik Dzikowski oraz Arkadiusz Woźniakowski oraz prof. Jakub Szczepański z Politechniki Gdańskiej. 

Źródło: Urząd Miasta Gdańsk

Pawilon wystawienniczy na Westerplatte z różnych ujęć, projekt Restudio mat. Muzeum Gdańska