Piękny, wzruszający, dziwny i straszny. Odległy i bliski. Targany konfliktami i intymny. Taki świat od lat pokazuje nam największy w Polsce festiwal non fiction. 16. Festiwal Filmowy Millennium Docs Against Gravity, w tym roku zawita do naszego miasta w dniach 15-24 maja. Znamy wybrane tytuły tej edycji oraz filmy, które powalczą o prestiżową Nagrodę Prezydenta Miasta Gdyni. Hasło tegorocznej edycji brzmi: „Zobacz, czy rozumiesz świat i czy świat rozumie ciebie”.

Od kilku lat maj upływa w naszym mieście pod znakiem święta filmu dokumentalnego. I w tym roku Gdynia stanie się mekką miłośników non fiction.

– Niezmiernie się cieszymy, że kolejny już rok możemy gościć w Gdyni ten wyjątkowy festiwal filmowy. Wyjątkowy, gdyż przybliżający mieszkańcom świat najwybitniejszych dzieł dokumentalnych, które jako gatunek filmowy przeżywają swój renesans. Tegoroczne hasło festiwalu: „Zobacz, czy rozumiesz świat i czy świat rozumie ciebie” doskonale oddaje nastawienie i oczekiwania publiczności GCF, która kierując się właśnie ciekawością świata i chęcią pogłębianie wiedzy na szerokie spektrum poruszanych tematów, tłumnie na projekcje dokumentów przybywa. Jestem przekonana, że środek maja w Gdyni będzie istną ucztą dla osób łaknących doświadczyć wyjątkowej i poruszającej magii kina dokumentalnego. – mówi Maja Wagner, pełnomocnik Prezydenta Miasta Gdyni ds. kultury.

Konkurs o Grand Prix Festiwalu

Chociaż w trakcie festiwalu będziemy mieli okazję zobaczyć ponad sześćdziesiąt filmów w kilku sekcjach tematycznych, tradycyjnie najwięcej emocji wzbudza konkurs o Grand Prix Festiwalu. Powalczy o nie 13 najlepszych, pełnometrażowych dokumentów z całego świata. W 2018 roku Grand Prix – Nagrodę Prezydenta Miasta Gdyni otrzymał film „Długi semestr” („The Long Season”) Leonarda Retela Helmricha. Jury Grand Prix – Nagrody Prezydenta Miasta Gdyni w tym roku zadecydowało także o przyznaniu wyróżnienia – dla filmu „Książę i dybuk” Elwiry Niewiery i Piotra Rosołowskiego.

W Konkursie Głównym znalazł się film „I młodzi pozostaną” („They Shall Not Grow Old”) Petera Jacksona, obsypanego Oscarami za „Władcę Pierścieni: Powrót króla”. Reżyser w swoim pierwszym filmie dokumentalnym zgłębia mroczną historię pierwszej wojny światowej, do której czasów przenosimy się za sprawą archiwalnych materiałów filmowych, odrestaurowanych dzięki współczesnym zabiegom techniki.

„Magiczne życie V” („The Magic Life of V”) Tonislava Hristova (twórca nagrodzonego w edycji 2016 r. filmu „Dobry listonosz”) to intymny portret młodej kobiety, która próbuje zyskać pewność siebie i zmierzyć się z trudną relacją z ojcem, wcielając się w postaci ze świata fantazji.

Przyjaźń grupy nastolatków i ich niepokój o przyszłość jest tematem filmu „Transnistria” („Transnistra”) Anny Eborn. Bohaterowie mieszkają w Naddniestrzu, obszarze, który oficjalnie ogłosił niepodległość po upadku Związku Radzieckiego, ale pozostaje państwem nieuznawanym.

Nagrodzony na prestiżowym festiwalu IDFA w Amsterdamie „In Touch” Pawła Ziemilskiego opowiada o mazurskiej wsi Stare Juchy, z której prawie jedna trzecia mieszkańców wyemigrowała do Islandii. To wzruszająca, intymna, uniwersalna opowieść o rodzinie, miłości i technologii, która w zmieniającym się świecie umożliwia kontakt między najbliższymi.

Relacje rodzinne są także tematem „Jazdy obowiązkowej” („Compulsory Figures”) Ewy Kochańskiej. W filmie poznajemy ukraińskie małżeństwo z trójką dzieci, które zdecydowało się zamieszkać w Polsce. Ich córka chce wystartować w Mistrzostwach Polski w łyżwiarstwie figurowym. Udział w zawodach może im pomóc w uzyskaniu polskiego obywatelstwa. Ale czy mała Julia będzie w stanie rozwinąć skrzydła, niosąc na barkach taki ciężar?

W głównym konkursie festiwalu zostanie pokazany także film Jolanty Dylewskiej „Marek Edelman... i była miłość w Getcie”. – Dlaczego nikt mnie nie pyta, czy w getcie była miłość? Dlaczego nikogo to nie interesuje? – mówił na krótko przed śmiercią w 2009 roku Marek Edelman, ostatni przywódca powstania w getcie warszawskim. Odpowiada na to pytanie w długo oczekiwanym i głośnym jeszcze przed premierą filmie, nad którego scenariuszem współpracowała Agnieszka Holland, a Andrzej Wajda współreżyserował fabularyzowane sceny filmu.

„Kto zabił sekretarza generalnego ONZ?” („Cold Case Hammarskjöld”) to najnowszy, nagrodzony za reżyserię na festiwalu Sundance 2019, film Madsa Brüggera, znanego z charakterystycznej metod pracy filmowej – „performatywnego dziennikarstwa”. Czy słynnemu prowokatorowi świata filmu uda się ujawnić prawdę o tajemniczej śmierci Daga Hammarskjölda w 1961 roku?

Reperkusje wojny w Bośni i Hercegowinie, największej tragedii w Europie od czasów II wojny światowej, zgłębia Nebojša Slijepčević w filmie „Serbka” („Srbenka”) o kulisach spektaklu przedstawiającego historię zamordowanej w 1991 roku w Chorwacji 12-letniej Serbki. Autorem przedstawienia, które wbiło kij w mrowisko konfliktu chorwacko-serbskiego, jest Oliver Frljić, znany w Polsce za sprawą głośnego spektaklu „Klątwa” wystawionego na scenach warszawskiego Teatru Powszechnego.

Najnowszy film Roberta Minerviniego, włoskiego reżysera mieszkającego w Teksasie: „Co zrobisz, gdy świat stanie w ogniu?” („What You Gonna Do When the World's on Fire?”) ukazuje codzienne życie czarnoskórych Amerykanów, którzy po serii zabójstw na tle rasowym w 2017 roku, wyszli na ulice Nowego Orleanu, żeby zaprotestować przeciwko rasizmowi i rozpocząć walkę o godność i sprawiedliwość. Widzowie 16. Festiwalu Filmowego Millennium Docs Against Gravity podczas spotkań mistrzowskich będą mieli okazję poznać tajniki pracy tego jednego z ciekawszych współczesnych reżyserów obrazujących wielokulturową rzeczywistość Stanów Zjednoczonych.

W Konkursie Głównym także obsypana nagrodami na tegorocznym Festiwalu Filmowym w Sundance „Kraina miodu” („Honeyland”) Tamary Kotevskiej i Ljubomira Stefanova to rozgrywająca się w Macedonii historia 55-letniej Hatidze, która z dala od wielkich miast wiedzie życie zgodnie z pradawnym rytmem koegzystencji człowieka z naturą.

Na festiwalu licznie reprezentowane są głośne filmy dokumentalne odnoszące się do najnowszej historii Europy. Witalij Manski, dobrze znany publiczności z filmu „Pod opieką wiecznego słońca”, zwycięzcy 13. edycji Festiwalu Filmowego Millennium Docs Against Gravity, w „Świadkach Putina” („Putin’s Witnesses”) przedstawia historię dojścia do władzy rosyjskiego przywódcy. Współpraca ze sztabem wyborczym Władimira Putina umożliwiła Manskiemu podejść z kamerą do Putina i Borysa Jelcyna niespotykanie blisko i zobrazować moment politycznego przełomu w Rosji.

W programie naszego festiwalu jak co roku znajdą się filmy przybliżające emocjonujące historie ze świata sztuki. „Niezwykła propozycja” („The Proposal”) Jill Magid, w części thriller, w części romans, dotyczy eksploracji spuścizny po najsłynniejszym meksykańskim architekcie Luisie Barragánie i stawia pytanie o to, kto powinien mieć prawo dostępu do jego prac.

Grand Prix – Nagrodę Banku Millennium ma także szansę otrzymać dokument „Pogawędki o drzewach to zbrodnia” („Talking About Trees”) Suhaiba Gasmelbariego, zdobywca Nagrody dla Najlepszego Filmu Dokumentalnego na tegorocznym Berlinale, w którym czterech leciwych członków sudańskiego klubu filmowego postanawia odrestaurować dawne kino pod Chartumem. Łączy ich miłość do dziesiątej muzy i żarliwa chęć ożywienia sudańskiego dziedzictwa filmowego.

Silna reprezentacja polskich tytułów

W „Symfonii fabryki Ursus”, jednym z filmów prezentowanych w nowym konkursie o Nagrodę National Geographic za Najlepsze Zdjęcia, reżyserka Jaśmina Wójcik upamiętnia losy pracowników warszawskiej fabryki. Upadek komunizmu stał się początkiem jej końca. Byli pracownicy Ursusa odtwarzają jeden dzień pracy zakładu, współtworząc porywającą wizualnie i akustycznie opowieść. Wyjątkowe biografie bohaterów i ich związek z miastem są tematem filmu „Diagnosis” Ewy Podgórskiej, który miał światową premierę na festiwalu IDFA. Tym postaciom przyglądamy się z bliska – kamera towarzyszy im w przestrzeni przypominającej gabinet psychoterapeuty. Poznajemy w ten sposób ich najskrytsze pragnienia, wspomnienia miłości i relacji z ważnymi dla nich ludźmi.

Relacji jednej z najsłynniejszych polskich par artystów przygląda się w niezwykłym wizualnie eseju z pogranicza kina i teatru Borys Lankosz („Rewers”). W filmie „Kobro/Strzemiński. Opowieść fantastyczna” występują Agata Buzek i Łukasz Simlat.

Dziennikarstwo nadzieją naszych czasów

Zaangażowane dziennikarstwo polityczne jest tematem filmu „Kwity z Panamy” („The Panama Papers”). Alex Winter opowiada w nim o prawdopodobnie największej jak dotąd aferze z ukrywaniem dochodów w rajach podatkowych przez sławy współczesnego świata. W „Bellingcat: Prawda w czasach postprawdy” („Bellingcat – Truth in a Post-Truth World”) Hans Pool przedstawia działalność pierwszego w historii obywatelskiego internetowego serwisu śledczego zajmującego się ujawnianiem prawdy o współczesnych zagadkowych sprawach – od katastrofy MH17 po wojnę domową w Syrii czy tajemnicze zatrucie rosyjskiego szpiega w Wielkiej Brytanii.

„Ustrzelić mafię” („Shooting the Mafia”) Kim Longinotto opowiada o słynnej fotografce, reporterce i artystce z Palermo – Letizii Battaglii, która przez lata portretowała działania sycylijskiej mafii, przyczyniając się do wzbudzenia sprzeciwu włoskiego społeczeństwa wobec okrucieństwa grup wyjętych spod prawa.

Najnowsze filmy Wernera Herzoga i Agnès Vardy

Widzowie w Warszawie, Gdyni, Wrocławiu, Bydgoszczy, Lublinie i po raz pierwszy w Katowicach – zobaczą najnowszy film nominowanego do Oscara, legendarnego reżysera Wernera Herzoga „Herzog/Gorbaczow” („Meeting Gorbachev”). To spotkanie na szczycie mistrza kinematografii z Michaiłem Gorbaczowem, radzieckim przywódcą, nagrodzonym pokojową Nagrodą Nobla, i historia wydarzeń, które ukształtowały współczesną rzeczywistość geopolityczną.
Agnès Varda, wirtuozerka filmowych opowieści, laureatka honorowego Oscara, w „Varda według Agnès” („Varda by Agnès”) kieruje kamerę na siebie samą. Nie jest to jednak typowy filmowy autoportret. To raczej zbiór komentarzy Vardy do jej życia i pracy jako reżyserki, fotografki, instalatorki.

Debaty, koncerty i spotkania z wyjątkowymi gośćmi

– Jak co roku nasz festiwal to nie tylko polskie premiery najważniejszych filmów dokumentalnych świata, ale też – a często przede wszystkim – okazje do spotkań i ważnych rozmów – mówi Przemek Rydzewski, współorganizator i koordynator trójmiejskiej edycji. – Przyjadą do nas oczywiście reżyserowie i bohaterowie filmów. Planujemy wiele spotkań ze specjalistami poruszanej na ekranie tematyki, którym, o czym wiedzą nasi widzowie, warto zadawać trudne pytania. Z największymi organizacjami pozarządowymi, instytucjami i partnerami medialnymi przygotujemy debaty, od ekonomii po ekologię, czyli niezmiennie będziemy mówić o wszystkim tym, od czego zależy istnienie nas i naszej planety. I raczej nie ma w tym przesady. Do tego kilka warsztatów, naprawdę ciekawych i użytecznych! Koncerty, konkursy, premierowa Akademia Dokumentalna dla dzieci i seniorów. Rozbudowujemy program. Gdynia i Trójmiasto pobiło wszelkie rekordy w historii festiwalu Millennium Docs Against Gravity – w roku ubiegłym mieliśmy 63-procentowy wzrost sprzedaży biletów, 6 tysięcy widzów. Odsłaniamy pomału program, jestem przekonany, że w maju 2019 będzie jeszcze ciekawiej. Sprzedaż biletów – również w przyjaznej portfelom wersji karnetów – ruszy w drugiej połowie kwietnia.
 
Więcej na www.mdag.pl/16/pl/Gdynia/homepage.
16. Festiwal Filmowy Millennium Docs Against Gravity Gdynia odbędzie się w dniach 15-24 maja w Gdyńskim Centrum Filmowym (pl. Grunwaldzki 2).