Z ogólnopolskich danych dotyczących samobójstw i prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży wynika, że w 2023 r. w województwie pomorskim samobójstwo popełniło 11 nastolatków. To nadal ogromny dramat, jednak warto zaznaczyć, że od 2021 r. ta liczba spadła po raz pierwszy. W 2022 r. zanotowano 16 samobójstw, a w 2021 r. – 14. Najgorszą sytuację za miniony rok odnotowano w zachodniopomorskim.

Analiza powstała na podstawie danych z 3 stycznia 2024 r. za pośrednictwem Systemu Analitycznego Temida uzyskanych z Komendy Wojewódzkiej w Gdańsku. Dane za 2023 r. dotyczyły całego kraju z podziałem na województwa.

Co mówią liczby?

Według najnowszych policyjnych danych w 2023 r. najwięcej skutecznych prób samobójczych na milion mieszkańców odnotowano w województwie zachodniopomorskim (6,52/1 mln) i warmińsko-mazurskim (6,35/1 mln), a najmniej w świętokrzyskim (1,63/1mln). W województwie pomorskim, które znalazło się na piątym miejscu, odnotowano 4,69 samobójstw na milion osób. Najwięcej procentowo skutecznych prób samobójczych w stosunku do wszystkich jest w województwach kujawsko-pomorskim i wielkopolskim (co 6 próba zakończona śmiercią).

Z analizy opracowanej przez dyrektora Wojewódzkiego Szpitala Psychiatrycznego im. prof. T. Bilikiewicza w Gdańsku dr n. ekon. Mariusza Kaszubowskiego, wynika, że sytuacja w regionie poprawiła się i pomorskie nie jest już wskazywane jako region z największą liczbą prób samobójczych.

Jak podkreśla dyrektor Kaszubowski: „Często zarejestrowane próby samobójcze nieletnich mają charakter jedynie deklaracji celem manifestacji bądź chęci zwrócenia na siebie uwagi, a nie rzeczywistego zamiaru”. – Równie często takie próby nie są w ogóle rejestrowane np. w środowisku gdzie tego typu czyny są wciąż tematem tabu – podkreśla Kaszubowski.

Patrząc na procentowy udziału skutecznych prób samobójczych do wszystkich zarejestrowanych najmniej mamy ich w województwach świętokrzyskim, pomorskim i łódzkim (odpowiednio co 42 lub 36 próba zakończyła się śmiercią).

– Pierwsze dane z 2023 r. dotyczące samobójstw potwierdzają, że mamy do czynienia z problemem ogólnopolskim, a pozycja naszego województwa jest relatywnie blisko środka skali – zauważa zastępca dyrektora Departamentu Zdrowia UMWP Tadeusz Jędrzejczyk. – To także oznacza, że oprócz działań lokalnych, które podejmujemy, pilnie potrzebujemy wsparcia systemowego. Potrzebna jest nie tylko sprawna pomoc, ale i właściwie zaprojektowany system prewencji – tłumaczy Jędrzejczyk.

Czym jest próba samobójcza?

Według definicji WHO z 2014 r. „próba samobójcza to każde zachowanie samobójcze niezakończone zgonem, które odnosi się do zamierzonych samouszkodzeń, poprzez celowe zatrucie, zranienie czy okaleczenie ciała. Samouszkodzenia te mogą się wiązać lub nie z tragicznym zamiarem bądź następstwem w postaci zgonu”. Oznacza to, że aby zakwalifikować dane zdarzenie jako próbę samobójczą, musi dojść do powstania zamierzonego samouszkodzenia w określony sposób.

Jakie są przyczyny samobójstw?

Na próby samobójcze młodych ludzi wpływ miały m.in.: zdiagnozowane choroby i zaburzenia psychiczne, zawody miłosne, nieporozumienia rodzinne, problemy w szkole czy poza nią. Niestety na pogarszającą się sytuację i kondycję psychiczną dzieci i młodzieży w ostatnich latach wpłynęła mocno pandemia COVID-19 i wynikający z niej lockdown. A to z kolei przyczyniło się do strachu przed zarażeniem, zaburzyło rytm dnia, spowodowało izolację od szkoły, brak kontaktów z rówieśnikami i rodziną. Problemem okazał się konflikt zbrojny w Ukrainie, który spowodował niepewność jutra. Wszystko to trwało na tyle długo, że u młodych ludzi, do już istniejących problemów natury psychicznej, doszły kolejne.

Jak to zmieniamy?

Od lat w podległych samorządowi szpitalach psychiatrycznych w  Gdańsku i Starogardzie Gdańskim realizowane są inwestycje, których celem jest podniesienie jakości i bezpieczeństwa udzielanych świadczeń. W placówce w Kocborowie został wyremontowany i wyposażony Oddział psychiatryczny dla dzieci i młodzieży (14,5 mln zł), Oddział psychiatrii sądowej o wzmocnionym zabezpieczeniu (4,5 mln zł) oraz izba przyjęć. Utworzono też centrum zdrowia psychicznego, w którym w ciągu 72 godzin osoba dorosła w kryzysie psychicznym za darmo i bez skierowania otrzyma pomoc. Wkrótce rozpoczną się prace w budynku, w którym ma powstać poradnia zdrowia psychicznego i poradnia psychologiczna oraz oddział dzienny dla dzieci i młodzieży, co ma zapewnić pełną opiekę ambulatoryjną dla nieletnich. Natomiast na Srebrzysku został zmodernizowany Oddział dzienny dla dzieci i młodzieży i szkoła przyszpitalna. Powstała Poradnia zdrowia psychicznego i Poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. W tym roku w szpitalu na Srebrzysku planowana jest rozbudowa szpitala o kolejny pawilon, w którym właśnie mają być udzielane świadczenia dzienne dla nieletnich, ale też i dla dorosłych zmagających się z problemami psychicznymi. Wówczas liczba miejsc opieki dziennej się zwiększy, prawdopodobnie do kilkudziesięciu.
Ponadto, w ramach programu Lepsza przyszłość, który ma przeciwdziałać zaburzeniom psychicznym dzieci i młodzieży, powstała m.in. platforma informacyjno-edukacyjno-koordynująca pomorskiedlaciebie.pl. Dzięki niej młode osoby w kryzysie psychicznym, a także ich rodzice i nauczyciele mogą uzyskać niezbędną pomoc np. w przypadku depresji. Program ma też wspierać działalność istniejących poradni i oddziałów. Warto przypomnieć, że pomorski samorząd udzielił pożyczki szpitalowi, bo w latach 2020-2021 Oddział dla dzieci i młodzieży na Srebrzysku przyniósł stratę na poziomie ok. 2,5 mln zł i bez tych środków nie mógłby funkcjonować.

Efekt wieloletnich zaniedbań

O problemach psychiatrii dziecięcej mówi się od wielu lat. Jednym z takich zaniedbań był brak reformy opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży. Na szczęście udało się ją wdrożyć i od niedawna na Pomorzu, poza istniejącymi do tej pory całodobowymi oddziałami psychiatrycznymi (III poziom), powały 34 ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży (I poziom – oferują bezpłatne wsparcie psychologiczne i psychoterapeutyczne, udzielają pomocy bez skierowania), 7 centrów zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży (w ich ramach są 3 oddziały dzienne w szpitalach i poradnie zdrowia psychicznego – II poziom).