Suwerenność w polskiej muzyce współczesnej narodziła się po śmierci Józefa Stalina (1953). Polityczne przesilenie 1956 roku doprowadziło do odrzucenia socjalistycznych dogmatów w przestrzeni kultury. Program koncertu, który będzie zawierać utwory czołowych przedstawicieli polskiej szkoły kompozytorskiej oraz ich ucznia, ukaże rodzącą się właśnie dzięki suwerenności zmianę estetyki w sztuce.

Cztery dzieła czterech polskich kompoztorów XX wieku – tak najkrócej można przedstawić program KONCERTU SOFA PROLOG. Kompozytorów łączy związek z Paryżem, wszyscy oni bowiem studiowali, a często nawet długo mieszkali w stolicy Francji. Piotr Moss do dziś przebywa na stałe w Paryżu. Szymon Laks po wojnie wrócił do Paryża i żył tam aż do śmierci. Najkrócej związany z Paryżem był Wojciech Kilar, ale i on przebywał tam na stypendium Nadii Boulanger. Właśnie Nadia Boulanger (1887–1979) – legendarna kompozytorka, dyrygentka, pianistka i pedagożka – kształtowała całe pokolenia kompozytorów z najróżniejszych stron świata, przez wiele lat przyciągała ich do Paryża także z Polski. Trudno znaleźć w XX wieku kompozytora polskiego zupełnie wolnego od jej wpływów. Już Karol Szymanowski zachęcał młodych polskich kompozytorów, aby wyjeżdżali do stolicy Francji w celu poszerzenia horyzontów i doskonalenia warsztatu.

REPERTUAR

GRAŻYNA BACEWICZ (1909–1969)
Koncert na orkiestrę smyczkową (1948)
Allegro
Andante
Vivo
Grażyna Bacewicz przed wojną kilka razy bywała w Paryżu, gdzie doskonaliła swoje umiejętności zarówno w dziedzinie skrzypiec (studiowała u Carla Flescha), jak i kompozycji (oczywiście u Nadii Boulanger). Koncert na orkiestrę smyczkową powstał w 1948 roku, niedługo po wojnie, a więc jeszcze przed wdrożeniem socrealistycznej ideologii. Jest to do dziś najpopularniejsze chyba dzieło Grażyny Bacewicz. Łączy w sobie energię wywodzącą się z barokowego concerto grosso z momentami niezwykłego liryzmu. Stefan Kisielewski napisał o tym utworze: Poczuliśmy tu wreszcie „krwisty kawał” zdrowej i smacznej muzyki napisanej z potencją twórczą – iście męską.

PIOTR MOSS (ur. 1949)
Koncert na skrzypce i smyczki „Printemps” (1994)
Piotr Moss należy do pokolenia wykształconego już po II wojnie światowej. Jest on też jednym z nielicznych uczniów Grażyny Bacewicz, która przez trzy ostatnie lata życia (1966–1969) wykładała kompozycję w Akademii Muzycznej w Warszawie. Moss uzupełniał studia w Paryżu (u Nadii Boulanger). Ostatecznie osiadł w Paryżu, mieszka tam i tworzy do dziś. Moss jest kompozytorem niezwykle płodnym, ma w swoim dorobku ponad 300 kompozycji – wsród nich ok. 30 koncertów na różne zestawy instrumentów. Sięga też po różne konwencje stylistyczne.

SZYMON LAKS (1901–1983)

Sinfonietta na orkiestrę smyczkową (1936)

Szymon Laks studiował i mieszkał w Paryżu. Urocza Sinfonietta na orkiestrę smyczkową, utrzymana w beztroskim lekko pastiszowym stylu, łącząca wpływy baroku (w skrajnych częściach, a zwłaszcza w fugowanym finale) z klarowną, klasycyzującą fakturą i strukturą formy powstała jeszcze w 1936 roku, kiedy w środowiskach artystycznych nikt na poważnie nie myślał o wojnie. W 1941 roku kompozytor został aresztowany w Paryżu przez gestapo, a następnie deportowany do obozu w Oświęcimiu, gdzie cudem udało mu się przetrwać do końca wojny.

WOJCIECH KILAR (1932–2013)
Orawa (1986)
Wojciech Kilar, który pochodzi z pokolenia Krzysztofa Pendereckiego i Henryka Mikołaja Góreckiego, urodził się jeszcze w II Rzeczpospolitej. Wykształcenie zdobył już po wojnie, w PRL. Początkowo znany był z utworów skrajnie awangardowych, wyrosłych w proteście przeciwko estetyce socrealizmu, później nagle zwrócił się ku tradycyjnym formom, często sięgając po tematy folkloru, zwłaszcza tak bliskiej mu muzyki góralskiej. Orawa to jeden z najpopularniejszych utworów Kilara tego czasu, napisany na zespół smyczkowy. Utwór łączy elementy powtarzalnych minimalistycznych motywów z folklorem góralskim i swoistym humorem (nie zdradzimy finału, żeby nie pozbawić melomanów dreszczyku zaskoczenia), będąc wręcz modelowym przykładem późnego stylu Kilara.

Wspólna produkcja: SOFA, Sala BHP, Fundacja Promocji Solidarności, Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku

adres | Gdańsk, ul. ks. Jerzego Popiełuszki 6
miejsce | Sala BHP (wejście przez historyczną stoczniową Bramę nr 2)
wstęp | wolny, ale obowiązkowo kliknij bezpłatną wejściówkę online lub odbierz ją z kasy ECS (od 25 lipca)