W poniedziałek, 1 sierpnia, mija 78 lat od wybuchu Powstania Warszawskiego. Miasto Gdańsk tradycyjnie zaprasza do uczczenia pamięci żołnierzy polskiego podziemia i cywilnych mieszkańców stolicy, którzy byli uczestnikami tamtych wydarzeń. Uroczystość odbędzie się na Targu Rakowym, przy obelisku upamiętniającym Polskie Państwo Podziemne. Początek o godz. 17 - “godzinie W”, o której 1 sierpnia 1944 roku powstańcy rozpoczęli walkę. 

Obchody Powstania Warszawskiego w Gdańsku: została ich garstka

Powstanie Warszawskie trwało 63 dni. Bilans był tragiczny: zagłada stolicy i śmierć co najmniej 150 tys. cywilnych mieszkańców oraz 16 tys. powstańców. Większość ocalałych warszawskich rodzin do dziś mieszka w stolicy, ale dużą część powojenne losy rzuciły w różne miejsca kraju i świata - w tym setki na Pomorze, głównie do Trójmiasta i Słupska. Ich potomkowie - dzieci, wnuki i prawnuki - związały się z naszym regionem. Jeszcze dekadę temu Muzeum Powstania Warszawskiego informowało o 14 kombatantach i kombatantkach mieszkających w Gdańsku i na Pomorzu. Dzisiaj jest to już zaledwie kilka osób. 

W rocznicę powstania warszawskiego w Gdańsku obecny jest zawsze prof. Jerzy Grzywacz, żołnierz AK ps. “Tapir” - prezes Okręgu Pomorskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, który jako harcerz Szarych Szeregów walczył na Powiślu.

Powstańcy warszawscy w Gdańsku - lista niezwykłych postaci

Sześć lat temu rozmawialiśmy z powstańcem Gustawem Budzyńskim, który po wojnie zamieszkał we Wrzeszczu. Ten uczestnik walk powstańczych zmarł w lipcu 2018 r. 

 Z Gdańskiem połączył także swoje powojenne losy Wiktor Tołkin - zmarły w 2013 roku, a także Janusz Gunderman, czy też Janusz Brzeziński - zmarły w 1995 roku. 

Łączniczką w Powstaniu Warszawskim była 14-letnia wówczas Janina Suchorzewska - po wojnie lekarka, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, wychowawczyni pokoleń medyków. Pani Profesor uczyła postaw obywatelskich w trudnych czasach - pomagała poszkodowanym w masakrze grudniowej 1970 roku, była uczestniczką Sierpnia, działała w Pierwszej Solidarności, organizowała pomoc represjonowanym w stanie wojennym. Do ostatnich miesięcy była osobą bardzo aktywną, współpracowała m.in. z Europejskim Centrum Solidarności, niejednokrotnie była przewodniczką po wystawie stałej ECS. Prof. Janina Suchorzewska odeszła w kwietniu bieżącego roku.

Powstanie Warszawskie - heroizm i tragedia mieszkańców

Jednym ze świadków historii jest Krystyna Łubieńska - mieszkająca w Sopocie aktorka Teatru Wybrzeże, która w 1944 roku miała niespełna 12 lat, a o traumie powstańczych miesięcy opowiedziała kilka lat temu w jednym z wywiadów prasowych.

- Brałam dorosłych na dywanik i transportowałam, ciągnąc do punktu sanitarnego, nieraz kilkadziesiąt metrów - mówiła Krystyna Łubieńska. - To często byli bardzo młodzi ludzie, ciągnęłam ich i mówiłam: “Zobaczysz, wszystko będzie dobrze, wszystko będzie dobrze”.

Jednym z najbardziej traumatycznych wspomnień Krystyny Łubieńskiej z dni Powstania Warszawskiego jest widok zapamiętany z placyku na Żoliborzu: - Strzały, latające samoloty, wybuchy, ludzie biegnący w popłochu. I pośród nich jakaś kobieta stoi z podniesionymi rękami, w jednej dłoni trzyma za włosy małą głowę i krzyczy: "Coście zrobili z moim dzieckiem!".

Powstańcze biogramy, także w poszukiwaniu gdańskich, powojennych śladów śledzić można w wirtualnych zasobach Muzeum Powstania Warszawskiego. 

fot.UMG