Witam, 

W zeszłym roku odziedziczyłam po ojcu niewielkie mieszkanie. Tata nie spisał testamentu. Sędzia powiedział, że jestem jedynym spadkobiercą. Jednak kilka miesięcy temu mój przyrodni brat (od strony mamy) stwierdził, że należy mu się pół mieszkania, na podstawie „testamentu ustnego”. Dodam, że brat nie został adoptowany przez mojego ojca. Chciałabym się dowiedzieć czy taki testament ustny będzie brany pod uwagę przez sędziego? Czy brat może odebrać mi mieszkanie?

Dziedziczyć możemy zarówno na podstawie testamentu jak i zgodnie z zasadami określonymi w ustawie. Wola spadkodawcy (także wyrażona poprzez testament ustny, o którym mowa) ma pierwszeństwo przed przepisami ustawy.

Dlatego w przypadku dziedziczenia testamentowego, nie ma większego znaczenia, że Pani ojciec nie przysposobił brata. Jednak by testament ustny był skuteczny, należy spełnić kilka warunków.  Taki testament można sporządzić jedynie gdy istnieje obawa rychłej śmierci albo wystąpiła szczególna okoliczność, która uniemożliwia lub w znacznym stopniu utrudnia sporządzenie testamentu np. własnoręcznie. Do szczególnych okoliczności można zaliczyć m.in. brak umiejętności pisania czy brak możliwości udania się do notariusza z uwagi na chorobę lub wiek spadkodawcy. Co więcej oświadczenie woli pani ojca musiałoby być wyrażone w obecności co najmniej trzech świadków, którzy wyrazili na to zgodę. Świadkowie muszą m.in. mieć pełną zdolność do czynności prawnych (czyli zazwyczaj oznacza to osiągnięcie pełnoletności i brak ubezwłasnowolnienia), muszą władać językiem, w którym spadkodawca sporządza testament oraz nie mogą być prawomocnie skazane za składanie fałszywych zeznań.

W Pani sytuacji świadkiem nie mógłby być prawdopodobnie brat, ponieważ postanowienie, które przysparza korzyści (wspomniane przez Panią mieszkanie z całą pewnością jest taką korzyścią) tej osobie lub jej bliskim, w tym zakresie, jest nieważne. W końcu treść testamentu ustnego musi zostać stwierdzona- pisemnie lub sądownie. Pierwszy sposób polega na spisaniu przez jednego ze świadków lub osobę trzecią treści oświadczenia woli spadkodawcy przed upływem roku od tego zdarzenia. Taki dokument powinien być opatrzony datą i miejscem oświadczenia woli spadkodawcy oraz datą i miejscem jego sporządzenia. Pismo takie musi zostać podpisane albo przez spadkodawcę i dwóch świadków albo przez wszystkich świadków zdarzenia. W sytuacji gdy nie stwierdzono treści testamentu w taki sposób, istnieje możliwość, by w ciągu sześciu miesięcy (termin ten jest nieprzekraczalny!) od śmierci spadkodawcy, świadkowie złożyli zgodne zeznania przed sądem i tym samym testament ustny może być prawnie wiążący.

Należy zaznaczyć, że sąd nie przesłucha w charakterze świadka osoby wskazanej po upływie sześciu miesięcy od otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy). Tylko jeśli zostały spełnione te wszystkie warunki testament ustny, który jak twierdzi Pani przyrodni brat został sporządzony na  życzenie ojca, może być ważny. Jednak w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku ostatnie słowo zawsze należy do sądu i to on ostatecznie oceni czy testament jest skuteczny czy nie.

Magdalena Kwiatkowska