Autonomiczny bus pilotażowo uruchomiony na Cmentarzu Łostowickim w Gdańsku wykonał 450 kursów, przewiózł 2017 pasażerów i przejechał ponad 989 km. Nadszedł czas na podsumowanie realizacji międzynarodowego projektu, w którym Gdańsk odpowiadał także za analizę prawnych aspektów autonomicznej mobilności oraz porównanie trzech pilotaży: w Gdańsku, Tallinie i norweskim Kongsbergu.

We wrześniu 2019 roku autonomiczny bus woził chętnych drogą dojazdową do Gdańskiego Ogrodu Zoologicznego. Pojazd przejechał wówczas 632 km w trybie autonomicznym i przewiózł 3325 pasażerów, jednak przez cały czas na pokładzie pojazdu znajdował się operator.

W oparciu o sukces pierwszego pilotażu, zapadła decyzja o organizacji kolejnego - tym razem testującego możliwości zdalnego nadzoru i zdalnego sterowania, jak również usunięcie operatora z wnętrza autonomicznego pojazdu: autonomiczny bus pilotażowo uruchomiony został na Cmentarzu Łostowickim.

Oba projekty otrzymały dofinansowanie z programu Interreg Region Morza Bałtyckiego, a Gdańsk – jako jedyne miasto w Polsce – ma teraz doświadczenie w uruchamianiu połączeń zautomatyzowanego transportu ostatniej mili.

Trzy politaże

W 2021 roku projekt Sohjoa Last Mile wdrożył trzy pilotaże. Celem było zbadanie możliwości jazdy bez operatora na pokładzie. Kongsberg, Tallin i Gdańsk uczestniczyły w poprzednim projekcie Sohjoa Baltic w latach 2017-2020, w ramach którego koordynator projektu Metropolia University of Applied Sciences również wdrożył pilotaż autonomicznego busa w Helsinkach (Finlandia), a łotewska Semigalia podobnie jak Gdańsk zainicjowała drogę do autonomicznej mobilności w skali kraju.

Na terenach zamkniętych i otwartych

Współpraca w ramach poprzedniego projektu pomogła w natychmiastowym rozpoczęciu obecnego. Ubiegłoroczne pilotaże miały na celu analizę możliwości technicznych i ryzyka związanego z jazdą bez operatora pojazdu, percepcji człowieka w stosunku do bezzałogowego busa czy wymagań sieci komunikacyjnej (5G lub 4G) dla zdalnie sterowanej jazdy.

Trzy pilotaże Sohjoa Last Mile odbyły się zarówno na terenach zamkniętych, jak i otwartych i dostarczyły informacji dla przyszłej zdalnej obsługi floty.

Drugi pilotaż w Gdańsku

W Gdańskim przetargu na prezentację autonomicznego busa wpłynęła oferta od fińskiej firmy Roboride. Finowie współpracowali z estońską firmą AuveTech, która dostarczyła i zaprogramowała busa, przeszkoliła operatów wyznaczonych spośród kierowców spółki Gdańskie Autobusy i Tramwaje oraz odpowiadała za codzienną eksploatację. Partnerem technologicznym Roboride była też firma Trapeze Poland, specjalizującą się w rozwiązaniach IT dla transportu publicznego.

Do Gdańska dostarczono  autonomicznego elektrycznego minibusa marki Iseauto (4 poziom autonomii kategorii SAE). Iseauto może przewozić maksymalnie osiem osób i porusza się z prędkością do 25 km/h. Wyposażony jest w silnik elektryczny o mocy 25 kW, a pojemność baterii pozwala na 8 godzin pracy.

Bus może wykonywać manewr skrętu w trybie teleoperacji (bez operatora na pokładzie), a także omijać przeszkody w trybie autonomicznym (po potwierdzeniu przez operatora, że jest to bezpieczne). Dodatkowo zaprogramowano zasadę prawej ręki na skrzyżowaniach, dzięki czemu pojazd przepuszczał użytkowników drogi znajdujących się w strefie pierwszeństwa. Prędkość w trybie autonomicznym ze względów bezpieczeństwa ograniczono do 13 km/h.

Autonomiczny transport na cmentarzu

Regulamin porządkowy Cmentarza Łostowickiego dopuszcza wjazd pojazdami mechanicznymi dla osób powyżej 65 roku życia. Z tego przywileju codziennie korzysta od 50 do 70 kierowców.

Projekt Sohjoa Last Mile wykazał, że uruchomienie transportu ostatniej mili pozwoliłoby ograniczyć natężenie ruchu zmotoryzowanego na tej największej, bo liczącej 50 ha gdańskiej nekropolii. Tę lokalizację wskazali również mieszkańcy – respondenci badania opinii publicznej, zrealizowanego we wrześniu 2019 r. za pośrednictwem portalu gdansk.pl.

30 dni operacyjnych

Ubiegłoroczny pilotaż autonomicznego busa w Gdańsku był nie tylko pierwszym takim wdrożeniem na cmentarzu w skali świata, ale także wyzwaniem logistycznym. Główna aleja cmentarza nie posiada statusu drogi publicznej. Pojazdy mogą poruszać się po niej z prędkością do 5 km/h. W czasie pilotażu na trasie utrzymany był ruch pieszy i samochodowy. Firma świadcząca usługę prezentacji autonomicznego busa po raz pierwszy organizowała przewozy przy takiej organizacji ruchu.

Pilotaż, obejmujący 30 dni operacyjnych trwał od 7 października do 12 listopada, z wyłączeniem okresu Święta Zmarłych. Usługa świadczona była przez 5 godzin dziennie. Pojazd wykonywał trzy przejazdy na godzinę po trasie o długości 2,2 km, na której zlokalizowano cztery przystanki.

Wysoki poziom bezpieczeństwa

Wśród pasażerów dystrybuowano ankiety oceniające wrażenia z przejazdu. W próbie znalazło się 222 respondentów, którzy korzystali z usługi między 11 października a 11 listopada.

Większość respondentów stanowiły kobiety (68,9%), a najliczniej reprezentowane kategorie wiekowe to "powyżej 60 roku życia" (32%) i "pomiędzy 31 a 45 rokiem życia" (28%). Postrzegane przez nich bezpieczeństwo na pokładzie i bezpieczeństwo w ruchu drogowym zostało ocenione wysoko i wynik ten był wspólny dla wszystkich kategorii demograficznych.

Ze szczegółowymi wynikami ankiet można zapoznać się na stronie internetowej.

Problem z zapewnieniem stałego łącza

Autonomiczny bus na Cmentarzu Łostowickim miał poruszać się docelowo bez operatora na pokładzie. W trybie zdalnym (teleoperacji) operator nadzoruje widok z kamer, by wydawać polecenia pojazdowi. W sytuacjach krytycznych przejmuje on sterowanie i manualnie, zdalnie kieruje pojazdem.

Jednak wykonawca napotkał problemy z zapewnieniem stabilnego łącza internetowego na terenie całego obszaru pilotażu. Zaobserwowano spadek prędkości i jakości łączności internetowej w godzinach szczytu komunikacyjnego oraz w weekendy. Wówczas operator nadzorujący pojazd nie był w stanie w pełni ocenić sytuacji wokół pojazdu, ze względu na znaczne opóźnienie i niską jakość transmisji obrazu z kamer.

Podczas pilotażu korzystano z sieci czterech największych dostępnych operatorów w Polsce, jednak żadna z nich nie pozwalała na osiągniecie odpowiedniej jakości przesyłu przez cały czas.

Analiza prawna i ogólnopolskie warsztaty

W 2018 roku Gdańsk zlecił opracowanie analizy prawnej odpowiadającej na pytanie, na jakich zasadach zorganizować można pilotaż autonomicznego minibusa na drodze publicznej. Umożliwiła ona pierwsze pilotażowe wdrożenie autonomicznego busa w Polsce.

Druga analiza zlecona w ramach projektu Sohjoa Last Mile odpowiada na pytanie, jakie zmiany należy wprowadzić, aby możliwe było świadczenie regularnych przewozów pasażerskich np. uruchomienie na drodze publicznej stałej linii autobusowej z wykorzystaniem autonomicznego minibusa. Obowiązujące przepisy przewidują wyłącznie testy pojazdów autonomicznych.

Doświadczeniami z pilotażu oraz ustaleniami dotyczącymi aspektów prawnych miasto chętnie dzieli się z przedstawicielami samorządów, środowiska akademickiego oraz branży transportowej. 3 grudnia zorganizowano warsztaty online pod hasłem Autonomiczny transport ostatniej mili –aspekty prawne i pilotaże w Gdańsku, Tallinie i Kongsberu. W wydarzeniu uczestniczyło 67 osób.

Fot. UMG