Architkekti to zbiór esejów, które ukazały się w książce pod redakcją Ewy Mańkowskiej-Grin, obrazują wpływ niezwykłych kobiet na polską myśl architektoniczną.

Architektki to zbiór opowieści poświęconych sześciu wybitnym, kobiecym postaciom polskiej architektury: Dianie Reiterównie, Barbarze Brukalskiej, Helenie Syrkusowej, Halinie Skibiniewskiej, Jadwidze Grabowska-Hawrylak i Anatolii Hryniewickiej-Piotrowskiej. O ich osiągnięciach, 1. marca o godz. 18.00 w Instytucie Kultury Miejskiej, porozmawiają prof. Marta Leśniakowska i prof. Małgorzata Omilanowska. Prowadzenie: Irek Grin. Wstęp wolny. 

- Książka, którą czytelnicy właśnie otrzymują, jest niezwykle cennym opracowaniem, podkreślającym znaczenie kobiet dla polskiej architektury, a także inspiracją do dalszego studiowania osiągnięć zarówno postaci w niej opisanych, jak i wielu innych, które oczekują dopiero na odkrycie – napisał we wstępie Andrzej Szczerski. 

Zamieszczone w publikacji opowieści poświęcone są sześciu wybitnym architektkom. Teksty o nich próbują uświadomić nam rolę kobiet nie tylko w kształtowaniu modernistycznej wizji architektury i urbanistyki polskiej, ale także mierzą się i spierają z wciąż obecnym stereotypem patriarchalnego świata budowniczych, w którym jedynym „ojcem dzieła” nadal pozostaje mężczyzna-architekt.

Eseje o Dianie Reiterównie (Barbara Zbroja), Barbarze Brukalskiej (Marta Leśniakowska), Helenie Syrkusowej (Rafał Ochęduszko), Halinie Skibniewskiej (Marta A. Urbańska), Jadwidze Grabowskiej-Hawrylak (Łukasz Wojciechowski) i Anatolii Hryniewickiej-Piotrowskiej (Szymon Piotr Kubiak) ukazują nam zarówno wpływ tych niezwykłych kobiet na polską myśl architektoniczną, jak i ich osobiste często portrety.

- Zapraszam do dyskusji o pionierkach polskiej architektury. Ta książka nie miała na celu wyczerpującego omówienia tematu. Ma być początkiem publicznej debaty i przyczynkiem do dalszych badań – mówi Ewa Mańkowska-Grin, redaktorka książki. 

Bohaterki książki:

Diana Reiterówna (ur. 1902) – Po ukończeniu studiów na Politechnice Lwowskiej wzięła udział w konkursie na projekt gmachu Biblioteki Jagiellońskiej. W latach 30. pracowała w krakowskim Urzędzie Wojewódzkim. Później działała w komitecie organizacyjnym Związku Inżynierów Żydów. W czasie wojny trafiła do getta, a następnie do obozu w Płaszowie, gdzie prawdopodobnie zginęła.
 
Barbara Brukalska (1899-1980) – architektka modernistyczna, prekursorka nowoczesnego budownictwa, profesor na Politechnice Warszawskiej. Jako przedstawicielka funkcjonalizmu i członkini grupy Praesens razem z mężem, Stanisławem Brukalskim, projektowała tanie, funkcjonalne budynki o prostych bryłach (m.in. kolonie WSM na Żoliborzu). Po II wojnie światowej samodzielnie opracowała projekt np. osiedla mieszkaniowego Okręcie.

Helena Syrkusowa (1900-1982) – założycielka grupy Praesens, profesor na Politechnice Warszawskiej. W latach 1931-1935 opracowywała wraz z mężem, Szymonem Syrkusem, projekt osiedla mieszkaniowego na warszawskim Rakowcu przy ul. Pruszkowskiej. Za największe ich osiągnięcie powojenne uznaje się wpisane na rejestr zabytków osiedle WSM na Kole, przy budowie którego zastosowano nowatorskie wówczas technologie.

Halina Skibiniewska (1921-2011) – urbanistka, profesor na Politechnice Warszawskiej, wicemarszałek Sejmu. Po wojnie pracowała m.in. w Biurze Odbudowy Stolicy. Brała udział w odbudowie Teatru Narodowego w Warszawie. Swoje projekty realizowała w duchu modernistycznym, ale otaczała je zielenią i wykorzystywała zabytki historyczne oraz elementy ruin, tworząc wyjątkowe osiedla (m.in. Sady Żoliborskie, Osiedle Szwoleżerów).

Jadwiga Grabowska-Hawrylak (ur. 1920) – jedna z najwybitniejszych przedstawicielek modernizmu w Polsce, członkini Stowarzyszenia Architektów Rzeczpospolitej Polskiej. Związana z Wrocławiem, gdzie zaprojektowała m.in. osiedle Kołłątaja i Gajowice oraz charakterystyczny kompleks mieszkaniowy przy pl. Grunwaldzkim, najbardziej wyraziste i jednocześnie najbardziej kontrowersyjne dzieło architektury w powojennej Polsce.

Anatolia Hryniewiecka-Piotrowska (zm. 1989) – absolwentka Politechniki Warszawskiej. Zaprojektowała poznański Pawilon Pracy Kobiet, który kwestionując rolę kobiety w życiu społecznym, zawierał działy poświęcone pracy w przemyśle, rzemiośle czy służbie zdrowia. Zachowany w duchu modernistycznym budynek wyróżniał się nowoczesną kolorystyką i wykorzystaniem liter jako elementu zdobniczego. 
---
„Architektki”, pod redakcją Ewy Mańkowskiej-Grin, Wydawnictwo EMG, Kraków 2016. Tom II serii „Architektura jest najważniejsza”, poświęconej pamięci prof. Tomasza Mańkowskiego.