Serdecznie zapraszamy na oprowadzanie kuratorskie po wystawie autorstwa Doroty Nieznalskiej pt. "Przemoc i pamięć.

Badania SRV Sektion Rassen - und Volkstumsforschung (pamięci mojej Rodziny oraz tych, którzy w 1947 r. doświadczyli przymusowych wysiedleń podczas „Akcji Wisła”)" z udziałem artystki.

Główną ideą instalacji oprócz ujawnienia i upublicznienia mało znanych archiwów powstałych podczas II wojny światowej znajdujących się obecnie w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, jest próba krytycznego przyjrzenia się ich „naukowej” wartości równocześnie upamiętnienie dziedzictwa kulturowego badanych w tamtym czasie regionów.

Użyte archiwalne materiały fotograficzne pochodzą z sekcji rasowo-ludoznawczej, krajoznawczej Institut für Deutsche Ostarbeit (IDO). Instytut miał w intencji Hansa Franka (Gubernatora Generalnego GG) zostać przekształcony w niemiecki uniwersytet w Krakowie. Fotografie ukazywać miały walory przyrodnicze Generalnego Gubernatorstwa, zacofanie kulturowe ziem podbitej Polski, jak również dowodzić odwiecznej niemieckiej obecności na „Wschodzie” tłumaczonej jako „niemiecka misja cywilizacyjna”.

Zrealizowany projekt jest również refleksją nad wykorzystaniem metod antropologii i etnografii, oraz historii sztuki przez narodowy socjalizm, ukazuje uwikłanie nauki w totalitaryzm, a także dwuznaczny status neutralnych i niewinnych na pierwszy rzut oka krajoznawczych i etnograficznych fotografii. Zdjęcia przedstawiające ludność łemkowską, polską, ukraińską, góralską nie różnią się przeważnie od tradycyjnej dokumentacji fotograficznej o walorze etnograficznym czy krajoznawczym. Jest oczywiste, że wszystkie czynności związane z badaniem ludności na okupowanych podczas II wojny terenach, tj.: fotografie twarzy, poszczególnych części ciała, wywiady medyczne, ankiety psychologiczne, socjologiczne, antropologiczne były obowiązkowe, miały charakter przymusowy.

Instalacja składa się z obszernej, stalowej konstrukcji, symbolicznie odwołującej się do formy ikonostasu z regionu podkarpacia. Obiekt posiada symetryczny układ ram w których znajdują się różnej wielkości cyfrowe kopie archiwów nadrukowane na stalową blachę. Wybrane zdjęcia pochodzą z sekcji rasowo-ludoznawczej i krajoznawczej IDO. Forma ikonostasu w tym wypadku jest odwołaniem do kultury, obyczajów, religii greckokatolickiej, ludności: Górali Ruskich, Łemków, Ukraińców. W miejsca wizerunków świętych, apostołów, proroków umieszczone zostały wizerunki ludności wiejskiej. Gest przemieszczenia, zmiany hierarchii ma na celu upamiętnienie i skierowanie uwagi na grupy społeczne, które w wyniku działań wojennych i czystki etnicznej z 1947 r. znanej jako „Akcja Wisła”, zostały wyludnione z obszarów Roztocza, Pogórza Przemyskiego, Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Tym samym dziedzictwo kulturowe tych regionów zostało bezpowrotnie unicestwione.
-----------
Dorota Nieznalska – artystka, absolwentka Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Mieszka i pracuje w Gdańsku. Brała udział w ponad stu wystawach zbiorowych i indywidualnych w kraju i za granicą. Jej prace znajdują się w kolekcjach m.in. Muzeum Narodowego w Gdańsku, NOMUS Nowe Muzeum, MOCAK w Krakowie, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Galerii Arsenał w Białymstoku, Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku, Norrtelje Konsthalle w Szwecji, Kunstforum Ostdeutsche Galerie w Regensburgu. W 2012 roku otrzymała Stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia artystyczne. W 2013 roku uzyskała stopień doktora na Wydziale Rzeźby, Kierunek Intermedia w Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. W latach 2010-2017 wykładowczyni na Wydziale Rzeźby i Intermediów. Realizuje prace z zakresu rzeźby, instalacji, fotografii, wideo. W swoich wczesnych pracach wykorzystywała między innymi symbole religijne. Problem silnej tradycji katolickiej panującej w Polsce łączyła z męską dominacją w społeczeństwie. Poruszała także tematy tożsamości, seksualności oraz stereotypowych ról kobiet i mężczyzn. Obecnie interesują ją zagadnienia relacji społecznych i politycznych w kontekście przemocy. Realizuje projekty badawcze dotyczące miejsc pamięci, śladów pamięci/zapomnienia oraz historii.
-----------
Współpraca: Dariusz Sitek Współpraca przy realizacji ambrotypii: Aleksandra Wolter

* Zrealizowano przy współpracy z MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie / Museum of Contemporary Art w Krakowie (Kolekcja MOCAK-u) * Zrealizowano przy pomocy finansowej: Województwo Pomorskie
* Projekt powstał dzięki współpracy z Instytutem Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ i Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.


Fot. Dziewczynki ze wsi łemkowskiej z okolic Krynicy. 1940 r. Fotografie z „archiwum” Antona Plügla. Sektion Rassen- und Volkstumsforschung IDO. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego.