764. Jarmark św. Dominika to nie tylko setki stoisk i kramów handlowych. W przerwie między zakupami potrzebna jest chwila wytchnienia. Wtedy warto wybrać się do Centrum św. Jana, gdzie można posłuchać gry na organach zrekonstruowanych według oryginału z połowy XVIII wieku.

fot. Grzegorz Mehring/ gdansk.pl

Fascynujące dzieje organów

Centrum św. Jana, którym użytkuje od prawie 30 lat Nadbałtyckie Centrum Kultury (NCK) w Gdańsku, to świecka nazwa XV-wiecznego kościoła pod wezwaniem św. Jana, przy ul. Świętojańskiej 50. 

Kim byli autorzy organów i prospektu w kościele św. Jana?

Budowniczym organów w kościele Św. Jana w latach 1760 - 1761 był mistrz Johann Rhode, uczeń Andreasa Hildebrandta z Gdańska, współpracownik Christiana Obucha na Pomorzu i Warmii, oraz Jonasa Grena i Petera Strahla w Szwecji. W tamtym czasie był to jeden z najlepszych instrumentów organowych w Europie. 

Przepiękną, rokokową snycerkę i oprawę rzeźbiarską prospektu organowego wykonał zaś Johann Heinrich Meissner, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy działających nad Bałtykiem.

Wojenne losy instrumentu

Niezwykłe są późniejsze losy organów. Prospekt organowy, dzięki ewakuacji z kościoła podczas II wojny światowej, szczęśliwie zachował się w całości. W latach 1943 - 1944 wszystkie jego drewniane elementy zostały przez grupę niemieckich konserwatorów pod kierunkiem Jakuba Deurera szczegółowo opisane, zinwentaryzowane i sfotografowane. Prospekt organowy wsadzono w częściach w skrzynie i wywieziono na Żuławy do zborów protestanckich.

Mniej szczęścia miał natomiast sam instrument, który uległ zniszczeniu w 1945 r. przez spadające dwa przęsła sklepienia.  

Powrót organów po ponad 70 latach 

Do 2017 r. prospekt organowy Meissnera był przechowywany w magazynach konserwatorskich. Odrestaurowania zabytku pod kierunkiem Jolanty Pabiś-Ptak wykonały Pracownie Konserwatorskie DART Jacka Dyżewskiego i Bartłomieja Wieloszewskiego z Gdańska. 

ednocześnie postanowiono też odtworzyć  instrument organowy. Na zlecenie NCK wykonała go belgijska pracownia organmistrzowska Schumacher Orgelbau GmbH z Eupen Guido Schumachera oraz SLJ Budowa Organów Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego. Nadzór nad rekonstrukcją zgodną z oryginałem Rhodego z 1761 r. sprawował kurator organów Andrzeja Szadejko. Instrument ma 30 głosów i aż 1846 piszczałek. 

Oficjalna inauguracja bocznych organów w kościele św. Jana miała miejsce w marcu 2020 r. 

Gdzie są główne organy z kościoła św. Jana?

W kościele św. Jana, oprócz organów bocznych, autorstwa Rhodego, istniały też powstałe pod koniec XV w. duże organy. Ten instrument w wersji pochodzącej z XVII i XVIII w. znajduje się dziś w Bazylice Mariackiej w Gdańsku.

PROGRAM PREZENTACJI ORGANÓW BOCZNYCH W CENTRUM ŚW. JANA W RAMACH JARMARKU ŚW. DOMINIKA:

14 sierpnia

• godz. 12.00 i 13.00

15 sierpnia 

• godz. 14.00 i 15.00

16 sierpnia

• godz. 12.00 i 13.00

17 sierpnia

• godz. 12.00 i 13.00

18 sierpnia 

• godz. 14.00 i 15.00

Każdy koncert na organach trwa 20 minut. 

materaiał gdansk,pl