Wernisaże, teatr, koncerty, warsztaty i spotkania literackie - to atrakcje, które w tym roku przygotowali organizatorzy 10. Festiwalu Kultury Żydowskiej „Zbliżenia”. Wydarzenie rozpoczyna się w środę, 14 września, i potrwa do niedzieli, 18 września. Wstęp wolny, na część punktów z programu obowiązują wcześniejsze zapisy.

Klezmafour to najbardziej znany polski zespół wykonujący muzykę klezmerską i bałkańską, mogący się pochwalić fanami w kraju i za granicą. Wystąpi w Gdańsku trzeciego dnia Festiwalu Kultury Żydowskiej „Zbliżenia” - w piątek, 16 wrześniaFot. Danusia Matelak-Tomczuk

Jubileuszowa edycja Festiwalu Kultury Żydowskiej

„Życie” - pod takim hasłem odbywa się tegoroczna, jubileuszowa, 10. edycja Festiwalu Kultury Żydowskiej „Zbliżenia”, organizowanego przez Fundację Kultury Zbliżenia. Temat przewodni będziemy mogli dostrzec w różnych odsłonach w wydarzeniach nawiązujących do tradycji, teraźniejszości i przyszłości. 

10. edycja Festiwalu odbywa się od środy do niedzieli, 14-18 września 2022 r., w różnych lokalizacjach Gdańska - m.in. w Nowej Synagodze, Klubie Żak, Plamie GAK i Operze Bałtyckiej. Wstęp na wszystkie atrakcje jest bezpłatny, ale na warsztaty obowiązują zapisy. Z uwagi na kameralne przestrzenie, na pozostałe wydarzenia liczba miejsc jest ograniczona - warto więc nie być na ostatnią chwilę, bo decyduje kolejność przybycia.

Na początek wernisaż w Żaku

Na początek, w środę, 14 września, w Klubie Żak (al. Grunwaldzka 195/197), o godzinie 18:00, odbędzie się wernisaż wystawy Jakuba Skrzypczaka, zatytułowanej „Asara Dibraja - stworzenie życia”. Dziesięć kolaży, będących plastyczną ilustracją metaforycznego poematu biblijnego z Księgi Genesis opisującego stworzenie świata, stanowi dialog pomiędzy dwoma założycielskimi aktami moralnymi.

- Aramejskie „Asara Dibraja” oznacza „Dziesięć Słów” lub „Dziesięć Wypowiedzeń/Artykulacji”. Według biblijnego opisu, świat został stworzony w sześć dni, za pomocą dziesięciu słów „wypowiedzianych” przez Zasadę. Akt stworzenia życia jest rozumiany w judaizmie nie tyle jako akt kosmicznej kreacji, lecz raczej jako wydarzenie o charakterze moralnym. Stąd też odnajduje się pewną symetrię do innych Asara Dibraja - dziesięciu wypowiedzeń Dekalogu, będącego podstawą etycznego monoteizmu - tłumaczy artysta. 

Jakub Skrzypczak (ur. 1970 r.) posługuje się techniką kolażu i montażu. Ma na koncie wystawy zbiorowe i indywidualne w Warszawie, Krakowie i Łodzi. W 1997 roku wygrał „Art 2000 Bnei Brith” w Londynie i wziął udział w wystawie organizowanej okazjonalnie przez Bnei Brith dla artystów zasłużonych dla kultury żydowskiej. W 2011 roku w Warszawie „Przerwana lekcja jidysz”, w tymże roku odbył się, również w Warszawie wernisaż prac pt. „Rosa Mystica”, poświęconych postaci Róży Luksemburg, oraz „Zwykłe drobiazgi” - wystawa polskich artystów podczas Preview Berlin 2011. Jest autorem scenografii do spektaklu „Bas kol” zrealizowanego w 2019 roku podczas VII edycji Festiwalu „Zbliżenia”.

Wystawę można oglądać do 2 października. 

Tego samego dnia w godzinach 18:30-20:00 w Nowej Synagodze we Wrzeszczu (ul. Partyzantów 7) odbywają się także warsztaty z języka hebrajskiego, prowadzone przez Ewę Soroczyńską, niestety brak już wolnych miejsc.

15 września w Nowej Synagodze zabrzmi „Jazz Shirim Free. Pieśni bez słów” w wykonaniu zespołu Ignacy Wiśniewski Trio (na zdjęciu) i Edyty Krzemień

fot. Anna Świeczkowska

Uroczysta inauguracja w czwartek

Uroczyste otwarcie Festiwalu „Zbliżenia” odbędzie się natomiast dzień później - w czwartek, 15 września, w Nowej Synagodze we Wrzeszczu (ul. Partyzantów 7). Krótkiej inauguracji towarzyszyć będzie wręczenie nagród Prezydenta Miasta Gdańska. Początek o godzinie 18:00. Tuż po wręczeniu nagród, o godzinie 18:15 rozpocznie się część artystyczna. 

Pierwszym wydarzeniem będzie koncert pt. „Jazz Shirim Free”. Wystąpi Ignacy Wiśniewski Trio z Edytą Krzemień. Koncert nawiązuje do autorskiego projektu Jazz Shirim (Pieśni Jazzowe), trójmiejskiego pianisty i kompozytora Ignacego Wiśniewskiego, który zainspirował się historią gdańskich Żydów, opisaną wcześniej w spektaklu Marka Branda „Każdy przyniósł co miał najlepszego”. Powstały, na przekór tytułowi projektu, utwory instrumentalne, które wspólnie z ich autorem, Ignacym Wiśniewskim, wykonują cenieni trójmiejscy improwizatorzy - kontrabasista Adama Żuchowski i perkusista Paweł Osicki. Całość zyskała dzięki temu muzyczną różnorodność i swobodę, łączącą eksperymentalny jazz z folkiem, muzyką świata i nowoczesnym brzmieniem. Wzbogacają ją partie wokalne aktorki musicalowej Edyty Krzemień, śpiewane bez słów w formie wokaliz. 

Po koncercie, o godzinie 19:30, organizatorzy zapraszają na aż dwa wernisaże. Zainaugurowana zostanie kameralna wystawa prac Anny Molgi - malarki, ilustratorki, scenografki i kostiumolożki, laureatki Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury. Ekspozycja powstała z okazji 40-lecia pracy twórczej artystki i jest okazją do zobaczenia niektórych z zachowanych prac sprzed lat, odnalezienia dla nich nowych kontekstów i porównania z tymi, które wciąż powstają. Swoje prace fotograficzne zaprezentuje natomiast Iwona Wojdowska - trójmiejska artystka fotografka, która dokumentuje Festiwal Kultury Żydowskiej „Zbliżenia” od samego początku jego istnienia, czyli od 2013 roku. Wystawa „Zbliżenia w obiektywie” jest podróżą dokumentującą dziewięć lat festiwalowych wydarzeń, swoistą opowieścią o ludziach, którzy go tworzą - artystach, organizatorach i publiczności, oraz o emocjach, jakie temu towarzyszą.

Dzień zakończy program muzyczno-kabaretowy Teatru Zielony Wiatrak, zatytułowany „Ani słowa o miłości” - inspirowany twórczością artystów polskich pochodzenia żydowskiego, działających w latach 20. i 30. ubiegłego stulecia. Zabrzmią utwory mniej znane, a nawet już zapomniane, takie jak „Ani słowa o miłości”, „Noc w wielkim mieście” czy „Pijmy”. Warstwę muzyczną wzbogacą skecze - usłyszymy i zobaczymy monologi napisane przez takich twórców, jak Antoni Słonimski czy Kazimierz Krukowski, oraz skecze napisane współcześnie przez Marka Branda. Występują aktorzy i artyści związani z Trójmiastem: Marek Brand (scenariusz, reżyseria, obsada) i Ignacy Jan Wiśniewski (aranżacje muzyczne, obsada), oraz Karolina Arczewska, Bogdan Smagacki i Marcin Wincenciak (obsada). Początek o godzinie 20:30.

„Ani słowa o miłości” to program muzyczno-kabaretowy Teatru Zielony Wiatrak, nawiązujący do lat 20. i 30. ubiegłego wieku. Nz. Marek Brand, aktor, reżyser i autor scenariusza, oraz aktorka Karolina Arczewska

mat. Teatru Zielony Wiatrak

Trzy koncerty w piątek

Piątek, 16 września, upłynie pod znakiem muzyki - w Centrum św. Jana (ul. Świętojańska 50) odbędą się trzy wyjątkowe koncerty. O godzinie 18:00 wystąpi Maria Ka z zespołem z koncertem piosenek w języku jidysz, zatytułowanym „Der Hemszech” - dedykowanym niewidocznym kobiecym biografiom i kobiecej historii rodowej. Usłyszymy pięć zaadaptowanych do kobiecej perspektywy pieśni żydowskich, oraz pięć utworów napisanych współcześnie. Będzie to premierowe wykonanie utworów z płyty, którą artystka wydała we współpracy z nowojorskim wydawnictwem Borscht Beat. Marii Ka (wokal, klawisze, elektronika), na scenie towarzyszyć będą Agnieszka Waśniewska (obój) i Konrad Ciesielski (perkusja).

O godzinie 19:30 odbędzie się koncert tradycyjnych i autorskich pieśni w językach jidysz, ladino i hebrajskim, pt. „Ownt lid. Wieczorna pieśń”, w którym wystąpi Urszula Makosz z zespołem, w składzie: Urszula Makosz (śpiew), Paweł Pierzchała (fortepian), Michał Półtorak (skrzypce, mandolina), Oleg Dyyak (akordeon, klarnet, instrumenty perkusyjne) i Michael Jones (skrzypce, altówka, djembe). W programie koncertu znalazły się zarówno utwory żywiołowe i ekspresyjne, jak i te o nastrojowych, melancholijnych brzmieniach i dźwiękach piosenek śpiewanych i tworzonych w polskich „sztetlach” - m.in. przez Mordechaja Gebirtiga czy innych twórców ludowych.

Wieczór zakończy koncert „Dr Balkan” nagradzanego i cenionego w kraju i za granicą zespołu Klezmafour o godzinie 21:10. To zespół, którego właściwie nie trzeba przedstawiać - w ostatnich latach grał w najważniejszych filharmoniach w kraju, i na festiwalach, takich jak Open'er, Przystanek Woodstock, Ethnoport Poznań, Lviv Klezmer Fest (Ukraina), Leeds Jewish Festival (Wielka Brytania) czy Intercultural Days w Stambule. Za każdym razem zachwycają publiczność i krytyków. Są energetyczni i pomysłowi, a w nowym projekcie obok elektronicznych nowości powracają do korzeni i prezentują kompozycje bardziej klasyczne. W Gdańsku wystąpią w składzie: Andrzej Czapliński (skrzypce, wokal), Mateusz Chmiel (klarnet), Rafał Grząka (akordeon), Gabriel Tomczuk (kontrabas, moog) i Kamil Siciak (perkusja).

Sobota i niedziela pod znakiem warsztatów, teatru oraz...

W sobotę i niedzielę, 17-18 września, Fundacja Kultury Zbliżenia przygotowała dużo ciekawych pozycji, które rozpoczną się już o godzinie 11:00 i potrwają do późnego wieczora. W następujących lokalizacjach: Plama GAK (ul. Pilotów 11), Pomorski Inkubator Kultury (Garnizon, ul. Słowackiego 21), C.H. Manhattan: Biblioteka Manhattan i Gdańska Szkoła Artystyczna (al. Grunwaldzka 82), Nowa Synagoga w Gdańsku (ul. Partyzantów 7) i Opera Bałtycka (al. Zwycięstwa 15), odbywać się będą wykłady, pokazy teatralne i warsztaty: tańca, malowania Hamsy, szydełkowania chust, czy wspólne śpiewanie piosenek jidysz. A dla miłośników literatury przygotowano spotkania z Yanivem Iczkowitzem, autorem książki „Córka rzeźnika” oraz tłumaczką, Anną Halbersztat, a także z Agatą Tuszyńską, która opowie o swojej najnowszej książce „Żongler. Romain Gary”. Na warsztaty obowiązują zapisy.

W niedzielę będzie ponadto można uczestniczyć w grze miejskiej autorstwa Kaliny Krasowskiej pt. „Ślady”, która poprowadzi graczy ścieżkami życia żydowskich mieszkańców Wrzeszcza od XVIII do XX w. Przy okazji odwiedzanych z mapą miejsc i wypełniania zadań, uczestnicy poznają nie tylko elementy kultury żydowskiej, ale przede wszystkim będą w stanie połączyć tę bogatą kulturę z konkretnymi osobami i budynkami oraz rzeczywistością gdańskiej dzielnicy Wrzeszcz. Poszczególne miejsca można odkrywać w dowolnej kolejności. Aby rozwiązać kilka zadań należy mieć w smartfonie aplikację do odczytania kodu QR. Punkt startowy: Nowa Synagoga (ul. Partyzantów 7), początek: godzina 10:00, koniec godzina 13:00.

Amatorzy teatru tego dnia również znajdą coś dla siebie - w niedzielę o godzinie 16:00 w Plamie GAK (ul. Pilotów 11) odbędzie się czytanie dramatu Goren Agmon „Alma i Rut”, który stał się hitem telawiwskiego teatru Beit Lessin. To misternie utkana opowieść o podziałach, uzmysławiająca przepaść pomiędzy dwoma światami - reprezentowanymi przez Tel Awiw (nowoczesna aglomeracja) i Bnei Brak (ortodoksyjna dzielnica pod Tel Awiwem). Czytanie reżyseruje Marek Brand, występują: Julita Bożewicz, Magdalena Gorzelańczyk, Katarzyna Michalska, Magdalena Żulińska i Łukasz Kamiński.

Wielki muzyczny finał

Ostatnim wydarzeniem tegorocznej, 10. edycji Festiwalu Kultury Żydowskiej „Zbliżenia” będzie, już tradycyjnie, koncert studentów Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku oraz Akademii Sztuki w Szczecinie, który odbędzie się w niedzielę, 18 września, w Nowej Synagodze (ul. Partyzantów 7).

Koncert, zatytułowany „La Serena”, odbywa się w ramach VI edycji Academia Musica Judaica i poświęcony będzie muzyce sefardyjskiej. Zabrzmią reinterpretacje muzyki średniowiecznej na instrumentach dawnych i współczesnych i głosie kobiecym. Nad projektem czuwali wykładowcy Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku: prof. dr hab. Marcin Zdunik (wiolonczela, muzykologia, improwizacja) oraz dr Maja Miro (wykonawstwo historyczne, improwizacja). Wystąpią: Adrianna Ciemińska (vielle tenorowa, wiolonczela, śpiew towarzyszący), Liubou Tsudzila (flety proste, klarnet, klarnet basowy, tamburyn, śpiew towarzyszący) i Rafał Klej (giterna, śpiew towarzyszący) oraz studentki Akademii Sztuki w Szczecinie: Karina Raźnikiewicz (śpiew, vielle tenorowa, wiolonczela, tamburyn) i Pola Kamińska (bęben obręczowy, tamburyn, dzwonki).

Koncert rozpocznie się o godzinie 19:00.